دفاع پایان نامه دکتری آموزش بهداشت وارتقاء سلامت خانم دکتر هاجر رضایی از پایان نامه

دفاع پایان نامه دکتری آموزش بهداشت و ارتقاء سلامت

در روز دوشنبه 22 شهریور خانم دکتر هاجر رضایی از پایان نامه خود با عنوان "طراحی و اثربخشی مداخله شناختی، رفتاری و اجتماعی بر پیشگیری از مصرف سیگار(CIPS) در نوجوانان (19-15سال) شهر پیربکران : یک مطالعه ترکیبی اجتماع محور" با راهنمایی اساتید دکتر احمد علی اسلامی و دکتر مریم عمیدی مظاهری و همچنین مشاوره دکترمجید رحیمی ودکتر زهره فتحیان دفاع نمودند.

چکیده

مقدمه:

کاهش سن مصرف سیگار و شروع آن در دوره نوجوانی یکی از دغدغه های سلامت همگانی در همه کشورها است. علی رغم اینکه مطالعات زیادی در زمینه پیشگیری از رفتار مصرف سیگار در بین نوجوانان انجام شده ولی همچنان رفتار مصرف سیگار در این گروه از جامعه رو به افزایش است، بنابراین مطالعه حاضر با هدف طراحی و اثربخشی مداخله شناختی، رفتاری و اجتماعی بر پیشگیری از رفتار مصرف سیگار در نوجوانان شهر پیربکران انجام شد.

روش‌پژوهش:

مطالعه حاضر یک مطالعه ترکیبی، با رویکرد اجتماع محور پیش آزمون، پس آزمون بدون گروه مقایسه است که در سه بخش مطالعه کیفی، پیمایشی (مقطعی) و مداخله ای انجام شد. در ابتدا برای دستیابی به یک الگوی تبیینی و مداخله ای رفتار مصرف سیگار سه مرحله سنجش انجام شد که شامل بررسی متون عمیق بر حسب رویکرد اکولوژیکال، مطالعه کیفی و مطالعه پیمایشی بود. پرسشنامه بر اساس سه مرحله سنجش شکل گرفت و روايي و پايايي آن در مطالعه پیمایشی در بین 350 نفر از دانش آموزان شهر پیربکران مورد ارزیابی قرار گرفت. برنامه مداخله ای در بین 76 نفر از دانش آموزان شهر پیربکران در سال 98 انجام شد. مداخلات با همکاری سازمانهایی نظیر فرمانداری، آموزش پرورش، نیروی انتظامی، شهرداری، بهزیستی، شبکه بهداشت و درمان در قالب برگزاری نمایشگاه،  نصب بنر در فضای سبز اطراف مدرسه، ارسال پیامک از طریق شبکه های اجتماعی، طراحی وب سایت، برگزاری مسابقه در مدرسه، برگزاری جلسات آموزشی برای نوجوان و والدین انجام شد. روش نمونه گیری بصورت طبقه ای خوشه ای بود. نمونه ها بر اساس معیارهای ورود و خروج مطالعه در سه مرحله سنجش بطور تصادفی و مستقل از نمونه قبلی به روش جایگذاری در مطالعه شرکت کردند. اطلاعات با استفاده از پرسشنامه محقق ساخته قبل، یک و شش ماه بعد از مداخله جمع‌آوري شد و با نرم افزار SPSS21 و آزمون‌هاي آماري مناسب تجزيه و تحليل شد.

یافته‎ها:

نتایج نشان داد در مرحله ارزیابی، عوامل تبیین کننده رفتار مصرف سیگار در مطالعه کیفی با 4 تم اصلی عوامل فردی(عوامل دموگرافیک، ادارکی)، رفتاری (رفتار بزه، عملکرد تحصیلی ضعیف،  گذران وقت)، بین فردی (کارکرد خانواده، نقش دوستان،  عملکرد مدرسه، بهینه سازی روابط اجتماعی)، محیطی(محیط فیزیکی، قوانین و سیاست گذاری ها، ترغیب کننده های اجتماعی، بهینه سازی رونق اقتصادی) شناسایی شد. نتایج نشان داد الگوی تبیینی حاصل از سه مرحله سنجش از برازش قابل قبولی  برخوردار بود و روایی این مقیاس به شیوه تحلیل عاملی تاییدی مطلوب بود .

CMIN/DF=2/733  ,  PCFI=0/745     , TLI =0/829 , CFI =0/850 ,  RMSEA=0/071(0.066-0.077)

ثبات درونی پرسشنامه (893/6-0/0)713/0به دست آمد. دامنه میانگین سنی شرکت کنندگان در سه دوره نمونه گیری 55/16 - 64/16سال و نسبت جمعیت پسر به دختر 37/36 بود. شیوع مصرف سیگار دانش آموزان طی سه مرحله قبل، یک و شش ماه بعد از مداخله به ترتیب 11 %، 5/9 %، 9/6% گزارش شد که این شیوع اگر چه از نظر آماری معنی دار نبود ولی روند رو به کاهشی داشت. نتایج نشان داد برنامه مداخله ای بر افزایش میانگین نمرات متغیر میانجی خودتنظیمی بر پیشگیری از رفتار مصرف سیگار نوجوانان تاثیر معنی داری داشت. ولی تغییرات میانگن نمرات متغیرهای میانجی کارآمدی درک شده، وسوسه، انتظار پیامد، عملکرد مدرسه و خانواده  بر کاهش و پیشگیری از رفتار مصرف سیگار نوجوانان از نظر آماری معنی دار نبود.

نتیجه‎گیری: با توجه به اینکه این برنامه منجر به کاهش معنادار رفتار مصرف سیگار در بین نوجوانان نشد.می توان یکی از دلایل آن را  به زمان طولانی مورد نیاز برای اثربخشی مطالعات اجتماع محور و زمان کوتاه پیگیری در مطالعه حاضر دانست. لذا با برنامه ریزی بهتر سازمانها در اجرای برنامه  بصورت طولانی مدت و ادامه دار بودن آموزش ها می توان مدت امید داشت این مداخلات آثار بهتری از خود نشان دهد. همچنین با توجه به کیفیت برنامه آموزشی که از فازهای دقیقی عبور کرده ( نیازسنجی دقیق، درگیر کردن ذی نفعان متعدد) این برنامه ها به خوبی می توانند در مطالعات مرتبط با درک رفتار مصرف سیگار و مداخلات پیشگیری در نوجوانان و با احتیاط در گروه های جوانان مورد استفاده قرار گیرند و با ارائه راهكارهاي مداخله‌اي و مناسب آموزشي جهت پیشگیری و کاهش رفتار مصرف سیگار در نوجوانان به عنوان راهنما در مدارس مورد استفاده قرار گیرد.

کلیدواژه‏ها: مداخله شناختی رفتاری اجتماعی، رفتار مصرف سیگار، نوجوان، مطالعه ترکیبی، اجتماع محور