دفاع پایان‌نامه دکترای تخصصی سرکار خانم بهاره دهدشتی رشته مهندسی بهداشت محیط دوشنبه هفتم خرداد ماه ۱۴۰۳
بررسی ارتباط غلظت ترکیبات مختل کننده غدد درون ریز، (پارابن ها، بیسفنل A ، فنل ها و آلکیل فنل ها) در سرم خون بند ناف با طول تلومر لوکوسیت نوزادان شهر اصفهان
چکیده
مقدمه: تلومر به عنوان عامل کنترل کننده طول DNA، یکی از نشانگرهای زیستی مورد استفاده در مطالعات جدید مربوط به پایش زیستی آلاینده های موثر بر سلامت انسان است. کوتاهی تلومر، یکی از مارکرهای نشان دهنده مواجهه با ترکیبات شیمیایی آلاینده محیط زیست به ویژه در سلول های خونی است. شواهد موجود برای تعیین ارتباط آلاینده ها با طول تلومر لوکوسیت خون نیاز به توسعه دارد. در این مطالعه ارتباط غلظت ترکیبات مختل کننده غدد درون ریز مانند پارابن ها، بیسفنل A، فنل ها (بنزوفنون-3) و آلکیل فنل ها در سرم خون بند ناف با طول تلومر لوکوسیت نوزادان شهر اصفهان بررسی گردید.
مواد و روش‌ها: این مطالعه مقطعی توصیفی در سال های 1402-1400 بر روی 100 زن باردار در اصفهان انجام شد. نمونه های خون کامل بندناف جمع آوری و سپس سرم خون جدا گردید. به منظور اندازه گیری غلظت پارابن ها، بنزوفنون-3، بیسفنل A و آلکیل فنل ها با دقت بالا از طریق روش جدید پاکسازی نمونه ها با استفاده از یک روش استخراج سریع، آسان، ارزان، موثر، مقاوم و ایمن موسوم به روشQuEChERS انجام شد. پس از استخراج، اندازه گیری غلظت DNA و خلوص آن با استفاده از دستگاه نانودراپ، و تعیین طول تلومر لوکوسیتی با استفاده از تکنیک qRT-PCR انجام شد. ارتباط سنجی غلظت آلاینده ها با طول تلومر توسط رگرسیون خطی با کنترل مخدوشگرهای مادری و محیطی با استفاده از پرسشنامه استاندارد که قبلا روایی و پایایی آن تعیین شده است، بررسی گردید.
یافته ها: میانگین طول تلومر نسبی در کل نمونه ها برابر 46 /0±98 /0 محاسبه شد. میانگین طول تلومر نسبی در دختران و پسران برابر 51 /0±05 /1 و 41 /0±91 /0 تخمین زده شد. این میانگین در نوزادان نارس و کامل نیز به ترتیب 41 /0±96 /0 و 49 /0±99 /0 بدست آمد. اگرچه دختران غلظت بالاتری از آلاینده ها را نشان دادند، اما نسبت به پسران در حالت تعدیل شده با ضرایب بتای مثبت ثبات طول تلومر را نشان دادند در نوزادان پسر، بدون معنی داری، کوتاهی طول تلومر مشهود بود. ارتباط معکوس میانگین آلاینده ها با طول تلومر نوزادان نارس نسبت به نوزادان کامل با معنی داری بسیار زیاد برای 6 آلاینده شامل متیل پارابن(0/05P-value=)، اتیل پارابن( 0/046P-value= )، بوتیل پارابن (0/05P-value= ) و بنزیل پارابن(0/025P-value=)، نونیل فنل (0/048P-value=) و بیسفنل A (0/027P-value=) بیان شد. در تمامی نوزادان کامل، حالت کوتاهی طول تلومر در مواجهه با آلاینده ها از طریق ضرایب بتا منفی مشهود بود ولی معنی دار نبود.
نتیجهگیری: با استفاده از یافته های این مطالعه می توان نتیجه گیری نمود که مواجهه مادران با آلاینده های محیط زیستی منتخب از گروه های پارابن ها، بیسفنل A، بنزوفنون-3 و آلکیل فنل ها بر کوتاهی طول تلومر لوکوسیت خون بند ناف به عنوان یک نشانگر زیستی پویا در بدن انسان که نشان دهنده افزایش استرس اکسیداتیو و عامل ایجاد بیماری های حاد و مزمن است، موثر می باشد. این تاثیر نامطلوب بهداشتی به ویژه در مورد کوتاه شدن طول تلومر نوزادان نارس در مواجهه با گروه پارابن ها، نونیل فنل و بیسفنل A بارز گردید. استفاده از تلومر به عنوان یک نشانگر زیستی و به عنوان ساعت ملکولی بدن برای مطالعه مواجهه کوتاه و بلند مدت جامعه با آلاینده ها پیشنهاد می گردد. همچنین، با توجه به غلظت های قابل تشخیص این ترکیبات در سرم خون بند ناف، ضرورت وضع مقررات و تدوین دستورالعمل های دقیق تر و سختگیرانه تر برای کاهش استفاده از این مواد شیمیایی در تولید فرآورده های خوراکی، آرایشی و بهداشتی و ارتقای آگاهی عمومی در استفاده از محصولات فاقد این مواد زیان آور را نشان می دهد.
کلیدواژه ها: نشانگر زیستی، طول تلومر لوکوسیتی، مختل کننده غدد درون ریز، خون بند ناف، زنان باردار
