دفاع پایان‌نامه دکترای تخصصی رشته آموزش بهداشت و ارتقاء سلامت خانم فرشته خطی
جلسه دفاع پایان‌نامه دکترای تخصصی رشته آموزش بهداشت و ارتقاء سلامت
در تاریخ 11 بهمن 1400 خانم فرشته خطی دیزآبادی از پایان نامه خود با عنوان"بررسی تأثیر به‌کارگیری تکنیک‌های بازاریابی اجتماعی در مداخله سازمان محور مبتنی بر مدل ارتقاء سلامت پندر بر رفتار مصرف میوه و سبزی و تست تأییدی ظرفیت تام آنتی‌اکسیدان سرم در کارکنان بخش اداری ادارات" به راهنمایی دکتر فیروزه مصطفوی دارانی و مشاوره اساتید دکتر جمشید یزدانی چراتی و دکتر رضا امانی در دفترگروه آموزش بهداشت و ارتقاء سلامت دفاع نمودند.
مقدمه: مصرف میوه و سبزی ها در رژیم غذایی یکی از عوامل مهم دخیل در کاهش بیماری های مزمن از جمله بیماری های قلبی و عروقی است با این وجود مصرف میوه و سبزی در نقاط مختلف جهان از جمله ایران کمتر از مقدار توصیه شده می باشد در نتیجه تبدیل به یکی از 10 عامل تعیین کننده علل بیماری ها دردهه گذشته شده است. در این راستا این مطالعه باهدف تعیین تأثیر به‌کارگیری تکنیک‌های بازاریابی اجتماعی در مداخله سازمان محور مبتنی بر مدل ارتقاء سلامت پندر بر رفتار مصرف میوه و سبزی و انجام تست تأییدی ظرفیت تام آنتی‌اکسیدان سرم به‌عنوان یکی از پیامدهای کوتاه‌مدت ناشی از تغییر در رفتار مصرف میوه و سبزی در کارکنان ادارات انجام گرفت.
مواد و روش‌ها: این مطالعه در دو مرحله مجزا انجام شد : 1- مرحله روانسنجی ابزارکه یک مطالعه مقطعی با هدف اعتبار سنجی ابزار درک از عوامل موثر بر رفتار مصرف میوه و سبزی در کارکنان دولت مبتنی بر مدل ارتقاء سلامت پندر در پنج مرحله شامل:1- مرور برمطالعات گذشته جهت تدوین و طراحی ابزار 2- تعیین روایی صوری 3- تعیین روایی محتوا 4- تعیین پایایی و 5- تعیین روایی سازه های ابزار اجرا گردید. 2 - مرحله مداخله ای ، از نوع کار آزمایی تصادفی کنترل‌شده ( RCT ) و سازمان محور بود و در سه مرحله : 1- تحقیق و برنامه ریزی( یک پژوهش تکوینی شامل بخش کیفی از طریق انجام مصاحبه های فردی و بحث گروهی متمرکز و بخش کمی از طریق پرسشنامه بود.) 2- مرحله تدوین استراتژی ها و3- مرحله اجرا و ارزشیابی در دو گروه از کارکنان ادارات اموزش و پرورش(n=66) وشهرداری (n=63)شهرستان قائمشهر انجام شد. بر اساس نتایج حاصل از پژوهش تکوینی استراتژی های مداخلات مبتنی بر سازه های مدل ارتقاء سلامت پندر و تکنیک های بازار یابی اجتماعی بصورت سازمان محور در6 مرحله تدوین و در گروه مداخله به مدت 8 هفته اجرا شد. در این مرحله داده‌ها توسط پرسشنامه درک از عوامل موثر بر رفتار مصرف میوه و سبزی ها مبتنی بر مدل پندر ، پرسشنامه بسامد میوه و سبزی و سنجش ظرفیت تام آنتی‌اکسیدان سرم در دو مرحله مقدماتی و چهار ماه بعد از اتمام مداخله در دو گروه مداخله و کنترل جمع‌آوری گردید .داده‌های جمع‌آوری‌شده در مرحله روانسنجی ابزار با استفاده از شاخص های روایی صوری، نسبت روایی محتوا ، شاخص روایی محتوا ، ضریب آلفا کرونباخ و تحلیل عامل اکتشافی مورد بررسی قرار گرفت. در مرحله مداخله ای داده ها با استفاده از آزمون‌های کای اسکوئر، تی تست مستقل، تی زوجی، تحلیل کواریانس چند متغیره و کوواریانس، تجزیه‌وتحلیل شد.
یافته‌ها: یافته های مرحله روانسنجی ابزار : میانگین نمره تاثیر در روایی صوری برای 42/96% از گویه ها ی ابزار قابل قبول بود. میانگین امتیاز نسبت روایی محتوا، شاخص روایی محتوا و پایایی ابزار به ترتیب 92/0،97/0 و 96/0 بدست آمد، در تحلیل عامل اکتشافی در نتيجه تحليل مولفه اصلی با چرخش واریماکس، 97 گویه در قالب 15 عامل شناسايي شد که 17/61 درصد از سهم واریانس تجمعی مدل را شامل شد. یافته های مرحله مداخله ای: میانگین نمره سازه‌های مدل ارتقاء سلامت پندر، میانگین مصرف 6 ماهه میوه و سبزی و ظرفیت تام آنتی‌اکسیدان سرم بین دو گروه مداخله و کنترل بعد از مداخله معنی‌دار بود. در گروه مداخله میانگین مصرف میوه و سبزی بعد از مداخله بیشتر ولی میانگین ظرفیت تام آنتی‌اکسیدان سرم کمتر از گروه کنترل بود (P<0. 05)، (P<0. 001)، (P<0. 001)، (P=0. 005) . میانگین نمره سازه‌های مدل ارتقاء سلامت پندر و میانگین مصرف 6 ماهه میوه و سبزی در گروه مداخله قبل و بعد از مداخله معنی‌دار و بیشتر بود اما در گروه کنترل معنی دار نبود . میانگین ظرفیت تام آنتی‌اکسیدان سرم در گروه مداخله قبل و بعد از مداخله معنی‌دار نبود(P=0. 50) اما در گروه کنترل قبل و بعد از مداخله معنی‌دار و بیشتر بود. (P<0. 001)
نتیجه‌گیری: برای اجرای مداخلات موثر در راستای ارتقاء رفتارهای بهداشتی در مرحله اول شناخت عوامل موثر و دخیل در این امر اصل ضروری می باشد که نیازمند استفاده از ابزار مناسب ،کامل و دقیق است لذا ابزار مورد بررسی در این مطالعه توانست با کسب امتیاز مطلوبی در روایی صوری، روایی محتوا ، پایایی و همچنین در روایی سازه ها باکمک تحلیل عاملی اکتشافی به عنوان یک ابزار مناسب در مرحله بعدی مطالعه مورد استفاده قرار بگیرد. همچنین نتایج این مطالعه نشان داد استفاده از تکنیک‌های بازاریابی اجتماعی در کنار مدل ارتقاء سلامت پندر و مبتنی برحمایت سازمانی می‌تواند در تدوین استراتژی‌های دقیق و مؤثر و به دنبال آن تغییر در رفتار تغذیه‌ای سالم و تعریف‌شده ( مصرف حداقل 5 واحد میوه و سبزی یا 400 گرم به‌صورت روزانه) در افراد تأثیرگذار باشد.
کلیدواژه‌ها: بازاریابی اجتماعی، ظرفیت تام آنتی‌اکسیدان، میوه و سبزی، مدل ارتقاء سلامت پندر، کارکنان
